Khen ngợi là một phần quan trọng trong việc nuôi dạy trẻ. Khi được khen đúng cách, trẻ cảm thấy tự tin, có động lực và sẵn sàng cố gắng hơn. Tuy nhiên, nếu khen không đúng cách hoặc quá lạm dụng, những lời khen tưởng chừng vô hại lại có thể mang đến những tác dụng phụ không mong muốn. Là chuyên gia tâm lý và giáo dục trẻ em, tôi muốn phân tích sâu hơn về vấn đề này để giúp ba mẹ có cách khen con đúng đắn và hiệu quả.
Trẻ em rất nhạy cảm với phản ứng của người lớn. Nếu ba mẹ thường xuyên khen ngợi mà không có tiêu chí cụ thể, trẻ dễ hình thành tư duy "chỉ làm để được khen". Khi đó, thay vì học tập hay làm việc vì niềm yêu thích, trẻ sẽ cố gắng chỉ để nhận lời tán thưởng từ người khác.
Ví dụ:
👉 Thay vào đó: Hãy giúp trẻ hiểu rằng niềm vui và sự hài lòng khi hoàn thành công việc quan trọng hơn việc được khen. Thay vì chỉ nói "con giỏi quá", hãy khen ngợi cụ thể như:
Khi trẻ quen với những lời khen ngợi quá mức, chúng có thể hình thành tâm lý lo sợ làm sai. Vì sợ mất đi hình ảnh "giỏi giang" trong mắt ba mẹ, trẻ có xu hướng tránh thử thách mới hoặc né tránh những nhiệm vụ khó.
Ví dụ:
👉 Thay vào đó: Khen ngợi sự nỗ lực thay vì kết quả. Thay vì nói "Con thông minh quá!", hãy nói:
Nếu ba mẹ khen con quá dễ dãi, trẻ có thể nhận ra điều đó và không còn coi trọng lời khen nữa. Điều này khiến trẻ mất động lực thật sự và không còn cố gắng hết mình.
Ví dụ:
👉 Giải pháp: Khen ngợi có cơ sở, dựa trên sự tiến bộ thực sự của trẻ. Thay vì chỉ nói "con làm tốt lắm", hãy phản hồi cụ thể:
Nhiều ba mẹ có thói quen khen con bằng cách so sánh với người khác, chẳng hạn:
Mặc dù lời khen này có thể khiến trẻ vui ngay lúc đó, nhưng về lâu dài, trẻ có thể hình thành tâm lý so đo, ganh đua không lành mạnh. Thay vì tập trung vào sự tiến bộ của bản thân, trẻ có thể chỉ quan tâm đến việc hơn thua với người khác.
👉 Giải pháp: Khen dựa trên sự nỗ lực cá nhân, không so sánh với ai khác. Thay vì nói "Con giỏi hơn bạn A", hãy nói:
Khi trẻ thường xuyên được khen về ngoại hình như:
Trẻ có thể gắn giá trị bản thân với ngoại hình và dễ bị tổn thương nếu một ngày nào đó không nhận được lời khen như trước. Điều này đặc biệt quan trọng với trẻ em gái, vì nếu chỉ chú trọng vào ngoại hình, trẻ có thể thiếu tự tin khi lớn lên.
👉 Giải pháp: Thay vì chỉ khen ngoại hình, hãy khen về thái độ, sự tử tế và nỗ lực của trẻ:
Khen ngợi là một nghệ thuật. Nếu khen đúng cách, trẻ sẽ tự tin, có động lực và phát triển một cách bền vững. Ngược lại, nếu khen sai cách hoặc quá lạm dụng, trẻ có thể trở nên phụ thuộc vào lời khen, sợ thất bại hoặc hình thành những tư duy không lành mạnh.
Là cha mẹ, chúng ta không chỉ muốn con giỏi mà còn muốn con có nội lực, bản lĩnh và biết trân trọng giá trị thật của mình. Hãy dành cho con những lời khen đúng cách, để mỗi lời khen trở thành một bước đệm giúp con vững vàng hơn trên hành trình trưởng thành! 😊
Ba mẹ có thể tham khảo khóa học Cách Khen - Mắng - Phạt của cô Phan Hồ Điệp tại đây nhé: Khóa học online Cách Khen - Cách Mắng - Cách Phạt Trẻ
Đã làm cha mẹ, ai chẳng hơn một lần “nóng mắt” khi gặp phải sự phản ứng cãi cọ bướng bỉnh, không vâng lời của con. Thái độ ứng xử của bạn sau đó thế nào là rất quan trọng trong việc có làm cho con bạn ngoan lên hay sẽ làm chúng càng ngày càng vượt khỏi tầm kiểm soát của gia đình.